Romani i ri “Këpuca e aktorit”, i shkrimtarit tonë, Visar Zhiti, me një shtrirje në tre epoka të historisë së Shqipërisë, është një sagë familjare, e populluar me personazhe fiksionalë dhe realë, e përqendruar në lojën e teatrit, në kuptimin e drejtpërdrejtë apo metaforik, në skenë dhe jashtë saj.
I fuqishëm, si një dozë me Viagra dhe gazmor, si jeta dashurore e çdo femre moderne, libri “Kërkohet një burrë impotent” është një vështrim thellësisht i paturpshëm i kërkimit të një gruaje për Mr. “Të duhurin”. Karmen Leg është rreth tridhjetë e pesë vjeç, tërheqëse dhe tunduese; si shumë gra bashkëkohore beqare, ajo shpreson të gjejë Princin e Kaltër, duke nxjerrë një lajmërim në gazetë, ku përshkruan dëshirën e saj: Kërkohet një burrë i zgjuar, inteligjent dhe impotent . Menjëherë pas lajmërimit, Karmeni takon lloj–lloj burrash dhe fillon të kuptojë se shmangia e seksit nuk është domosdoshmërisht rruga më e mire për të pasur marrëdhënie të kthjellëta.
Në romanin “Kështjella” Ismail Kadare kthen sytë nga mesjeta shqiptare. Në dukje i distancuar dhe i paanshëm, ai rrok veprimet për rrethimin e një kështjelle shqiptare nga një ushtri turke prej shtatëdhjetë mijë vetash në formën e një romani historik. Rrëfimi bëhet nga perspektiva e rrethuesve osmanë, çadrat e bardha të të cilëve e kanë kthyer mjedisin përreth kështjellës në një peizazh dimëror.
Me ” konceptet bazë të mendimit dhe kulturës kineze” nënkuptojmë konceptet dhe fjalët apo frazat kyçe në aspektin kulturor që ka krijuar apo ka përdorur Kombi Kinez , dhe që në mënyrë të koncentruar shprehin mendimin folizofik , shpirtin humanist , mënyrën e të menduarit dhe vlerat kineze.
Konstandini është figura e të vetmit disident në galerinë e personazheve kadareane. Ai nuk është aspak kundërshtar politik i shpallur, por i përket botës së fantazmave dhe ashtu si shajnitë e të atit të Hamletit, ai rikthehet për të trazuar shpirtin e të gjallëve.
I lexon këto kujtime të shkurtra me një ndjenjë të thellë mirënjohje . Po , është një homazh prekës i të birit ndaj prindërve të tij të jashtëzakonshem , por edhe shumë më shumë se aq : është një zbulim i skajeve të fshehura të një jete magjepsëse .
E hutuar, gruaja e tij kërkoi ndihmë dhe një grup infermierësh nxituan brenda duke u orvatur ta përmbanin. Burri rezistoi, teksa bërtiste diçka të pakuptimtë rreth lepurushëve.
Nuk kisha qëllim të parë tu tregoja historinë time apo të brezit tim në kohën e diktakturës komuniste , por të ndriçoja ato ndjesi e mendime të fshehta , që i mbajmë në zonat e errëta të qenies sonë që nga fëmijëria . Përjetova të njëjtën ndjesi të fuqishme , si atëherë kur shkrova dhe publikova poemën ” Vrima” . Pikërisht këtë çlirim të mbrekullueshëm energjie , mbushur me dhimbje e lumturi , dua ta ndaj me ju . – Rita Petro –
Në tregimet e Ukajt situatat narrative përkthehen në figura (ngjashëm si te Kafka), por kësaj i mbivendoset shtresa e diskursit abstrakt/eseistik, që i shndërrojnë ato në modele diskursi simbolik/alegorik. Kjo shihet edhe te njerëzit e novelave të tij: ata nuk emërtohen rastësisht si perandori, gjenerali, udhëheqësi etj., si funksione të abstraktuara nga plotnia e jetës/ekzistencës njerëzore. (Günther Anders)
” Kadareja atdheun e tij , Shqipërinë, dhe njeriun e tij , qenien e tij , i populloi në vetëdijen e lexuesve të vet : si diçka të shenjtë , kurse Shqipërinë , si sinonim të vetmisë ” ( Ante Popovski )
Mjerimi i historicizmit , sigurisht nuk është kryevepra e K.Popperit . Sidoqoftë ajo mbetet një vepër përfaqësuese e mendimit popperian dhe e stilit papërsëritshëm të arsyetimeve të tij . Libri ka një vëllim të vogël ; megjithatë , në ato pak faqe të tij shpalosen mjeshtërisht qëndrimet e Popperit si studiues .
Ky libër është portretizimi regëtues i një epoke të shenjuar nga mungesa e dashurisë së vërtetë dhe hyjnizimit të seksit, në të cilën rrëfimtarja ia del gjithsesi të spikasë dashurinë, si thelbin e qenësishëm të jetës njerëzore. Kjo është ndoshta novela më magjepsëse e Mira Meksit, ku autorja shpalos një univers magjik, i cili popullohet nga qenie fantastike
Romani i Agron Tufës “Paqja e përgjakur e Adamit” është një rrëfim elegjiak për fatin e njeriut të drejtë që përpiqet të meritojë “hisen e tij nën diell”, që sakrifikon e flijohet për të afërmin, që ëndërron të ndërtojë strehën e tij në paqe me këtë botë dhe që gjen në realitet vetëm tradhtinë, poshtërimin dhe mosmirënjohjen.
Një figurë jashtë kohës , por shumë e domosdoshme për kohën . Shembull se dhe në boshllëk bëhen gjëra të thella , drejt diellit të kulturës . Ati i frymës postmoderne në artet pamore . Serioziteti shkencor , grumbullimi i fakteve duke shkuar në origjinën e personazheve , interpretimi i aktit artistik të veprës , ka qenë një punë e gjatë me shumë skrupolozitet . Rruga e lehtë për të ishte e huaj . ( Besim Tula )