Leksionet e Calvino-s, teoricienit dhe rrëfimtarit të shkëlqyer, përbëjnë testamentin e tij të ndritur letrar. Askush nuk i ka nxjerrë më mirë në pah vlerat e Italo Calvino-s, këtij gjeniu kaq të talentuar e mendjemprehtë italian, sesa vetë ai, përmes këtyre meditimeve mbi artin e të shkruarit. Libri ndahet në pjesë të titulluara përkatësisht: E lehta, Shpejtësia, Saktësia, Dukshmëria, Larmia, koncepte që duhet të informojnë jo vetëm mbi veprimtarinë e shkrimtarëve, por edhe mbi çdo hap të ekzistencës sonë shumë të shkujdesur e të shpërqendruar. Këto vlera, cilësi, apo veçori të letërsisë, që ai i kishte më për zemër, u përpoq t’i vendoste në perspektivën e mijëvjeçarit të ri.
Nuk kisha qëllim të parë tu tregoja historinë time apo të brezit tim në kohën e diktakturës komuniste , por të ndriçoja ato ndjesi e mendime të fshehta , që i mbajmë në zonat e errëta të qenies sonë që nga fëmijëria . Përjetova të njëjtën ndjesi të fuqishme , si atëherë kur shkrova dhe publikova poemën ” Vrima” . Pikërisht këtë çlirim të mbrekullueshëm energjie , mbushur me dhimbje e lumturi , dua ta ndaj me ju . – Rita Petro –
Duke biseduar gjate përgatitjes së këtij vëllimi me Dritëronë , ai u shpreh : ” Nëse i thua vetes poet , Seremben duhet ta kesh mbi tavolinë . Ai është Bibla dhe Kur’ani i poezisë lirike shqiptare . Ky vëllim u botua nën kujdesin dhe interesimin e veçantë të tij . Botuesi i është mirënjohës dhe e uron nga zemra me urimin popullor : Mos ndjefsh lodhje kurrë , o Dritëro Agolli !
Autorja kërkon që përmes argumenteve të shumtë të na bindë se “është vendimi ynë dhe i askujt tjetër nëse duam të jemi të lumtur apo jo”. Jeta është një proces i përjetimeve. Zgjedh të përjetosh lumturinë. Përdore këtë libër si forcën tënde shtytëse. Paç fat.
Ky libër është një instrument i dobishëm për të kuptuar dinamikën e marrëdhënieve midis magjistraturës dhe politikës në demokracitë kushtetuese, domethënë, në regjimet që priren të pajtojnë parimet e sovranitetit popullor me respektimin e të drejtave themelore të qytetarëve, një detyrë kjo e fundit që në një shkallë të gjerë u është besuar gjykatësve.
Gi de Mopasan është ndër novelistët më të mirë të fundshekullit të XIX të letërsisë franceze dhe europiane. Kjo novelë që vjen në këtë botim vlerësohet për mjeshtrinë e rrëfimit të autorit
Në tregimet e Ukajt situatat narrative përkthehen në figura (ngjashëm si te Kafka), por kësaj i mbivendoset shtresa e diskursit abstrakt/eseistik, që i shndërrojnë ato në modele diskursi simbolik/alegorik. Kjo shihet edhe te njerëzit e novelave të tij: ata nuk emërtohen rastësisht si perandori, gjenerali, udhëheqësi etj., si funksione të abstraktuara nga plotnia e jetës/ekzistencës njerëzore. (Günther Anders)
Romani “Më Ndrysho” me shtatë kapitujt e tij, tenton të jetë
shembelltyrë e jetës reale njerëzore, lindja, rritja, e në fund gjetja e vetvetes. Talenti ështe i lindur, por artist bëhesh vetem nëse e ndjek ëndrrën. Jana, stilistja me duart magjike do t’i duhet të braktise të
tashmen, do t’i duhet të arratiset nga hijet e të kaluarës që të marrë
pjesë në konkursin që do t’i ndryshojë jetën. Nëse ajo fiton, do të bëjë atë që ka ëndërruar gjithmonë, të ndryshojë modën.
Piktori dhe studiuesi Vladimir Myrtezai surprizon ndjekesit e tij me nje vellim me poezi, – i cili eshte njeheresh edhe nje reflektim i fuqishem mbi ndjesite, realitetin dhe fenomentet qe na rrethojne. Ne vargun e tij spikat aftesia per te ndertuar imazhe permes metafores.
“Memento Mori është një shprehje latine nga Roma e lashtë, që do të thotë “Kujtohu se do vdesësh”. Kur një gjeneral kthehej fitimtar nga një betejë, i joshur nga lavdia dhe nderi që merrte nga turma, zakonisht mendja e tij fluturonte, ia merrte era. Për këtë arsye, ndërkohë që hynte në qytet për atë që quhej Triumf, i vinin një skllav pas karrocës së tij për t’i kujtuar vazhdimisht se është vdekatar dhe se në një moment ai do vdesë.” “E vetmja gjë që dua në këtë çast është të fle një gjumë pa ëndrra dhe kur të zgjohem të mos mbaj mend asgjë.” Një fëmijëri e vështirë gjithmonë lë shenja të pashlyeshme te të rriturit. Sidomos në rastet e bullizmit, te viktimat lindë një etje e pasosur për fuqizim dhe hakmarrje. Ky është rasti i vrasësit në romanin policor “Memento Mori”. Aleksandro Sergo është viktima që ka përzgjedhur vrasësi, por çfarë i ka bërë ai?! Lojërat-enigma do të na shoqërojnë deri në fund, bashk me zgjidhjet e tyre që vijnë nga Petro Eleftheriadhi, polic në Departamentin e Vrasjeve. Mirëpo kush e spiunon Petron? Si e zbulon vrasësi që Petro e ka zgjidhur enigmën, për të ia nisur më pas enigmën e rradhës? Ka ndonjë tradhëtar në rrethin e Petros apo bëhet fjalë krejtësisht për diçka tjetër?! Ky është një triller policesk me sfond Greqinë moderne, me pleksjen e ngjarjeve të shkuara dhe ato momentale, me me një shkrim plot tension dhe dramacitet, që do të ju mbaj pezull deri në faqen e fundit.
Personazhi i Maria Rozalia Inxerilos, e mbiquajtur Menulara, merr forme te re permes imazheve dhe gjuhes se grafikes.E, bashke me te edhe e gjithe qyteza e Rokakolombes, ne Siciline e viteve gjashtedhjete, me nje grup personazhesh qe vertiten rreth misterit te kesaj sherbyese-padroneje te pakrahasueshme,punetore ne familjen Alfalipe dhe administratore e pacmuar e pasurive te tyre. Me vdekjen e saj, te gjithe fillojne te flasin per te: sepse i dine dhe nuk i dine te fshehtat e saj,sepse disa e urrejne dhe e mallkojne e disa e kujtojne me mirenjohje.
” Kadareja atdheun e tij , Shqipërinë, dhe njeriun e tij , qenien e tij , i populloi në vetëdijen e lexuesve të vet : si diçka të shenjtë , kurse Shqipërinë , si sinonim të vetmisë ” ( Ante Popovski )