Botimi i Dhiatës së re shqip më 1827 ishte fryt i fillimeve të rilindjes ballkanike. Ringjallja e popujve të Ballkanit, natyrisht, do të ndodhte kur Perandoria Osmane po merrte të tatëpjetën, por njëkohësisht ajo nuk u bë pa ndihmën e kulturës europiane që nga iluminizmi e deri te romantizmi, që nga rrjedhojat e Revolucionit Francez e deri te ardhja e Bajronit në Shqipëri te Ali Pashë Tepelena. Këtë libër e bënë shqiptarët me ndihmesën e drejtpërdrejtë të europianëve; e përdorën shqiptarët, madje duke e kthyer në pikënisjen e një tradite, dhe mori vlerësimin më të lartë të shkencës evropiane.
Nga autorja e një prej librave më të shitur, Gjinj dhe vezë, si dhe sensacionit letrar ndërkombëtar, Mieko Kawakami, një roman i kthjellët që ndriçon ndikimin e dhunës dhe fuqinë e solidaritetit. Qiell rri si një dëshmi e shkëlqyer e talentit letrar të Kawakamit. Nuk ka dyshime se ajo ka zënë vendin dhe ka fituar reputacionin si një ndër autoret e reja më të rëndësishme, vepra e së cilës zgjeron kufijtë e letërsisë bashkëkohore japoneze.
Historia e një incidenti , i cili , prej një çerek shekulli pas rënies së komunizmit , është kthyer kokëposhtë , në botime të ndryshme , kujtime , intervista , forume letrare , me prirjen për të shfajsuar njërin e për t’i vënë gishtin si fajtor tjetrit .
Një roman i jashtëzakonshëm është rizbuluar nga autori i romaneve “Dashuria në kohërat e kolerës” dhe “Njëqind vjet vetmi”, nobelisti Gabriel Garcia Marquez. Ky libër vjen në shqip me përkthimin nga gjuha origjinale të Mira Meksit.
“Asnje nuk e ndjen dot sa peshon Atdheu ,po nuk ishe jashte tij, sikur se asnjerit nuk i dhemb jashte tij po nuk ke lene pjesen tende atje.Keta jane atdhetaret , qe shpirti udheton me vendin e tyre dhe zemra u rreh per te ne cdo gje ,le te jene mijra kilometra larg.”
Intervista e shkrimtarit dhe kritikut të njohur francez , Eric Faye , me Ismail Kadarenë , që botohet në këtë libër , është unikale në llojin e vet , ngaqë është kryer në tri kohë , krejtësisht të ndryshme . Ajo që bie në sy në të trija bisedat është koherenca e mendimit dhe stilit të të shprehurit , gjë që jep përshtypjen sikur është e njejta kohë , jashtë ndryshimeve dhe trysnive politike .
Ky vëllim përmbledh tri ese të famshme të Ismail Kadaresë që u kushtohen po aq kryeveprave të pavdekshme të letërsisë së të gjitha epokave, nga ajo antike (Eskili) në atë mesjetare (Dante), deri te ajo moderne (Shekspiri) Në këtë antologji, për mendimin tim, mund të përfshihen edhe të tjera tekste si për shembull shkrimet për bashkatdhetarët e tij të ndritur, nga De Rada te Lasgush Poradeci, te Migjeni , apo disa faqe kushtuar Homerit, Ovidit, Servantesit, Gogolit, Pushkinit, Kafkës, Folknerit etj., të shpërndara nëpër korpusin e veprave eseistike të autorit që tek e fundit dëshmojnë ballafaqimin e tij intim me pararendësit në kërkim të përsosmërisë artistike. Gjithsesi, arsyeja kryesore e përfshirjes së vetëm këtyre tri eseve kushtuar tragjedive të Eskilit, Komedisë Hyjnore dhe Hamletit, nuk është diktuar nga zgjedhje apo interesa editoriale, po nga dëshira për të nderuar qëndrimin kritik dhe idetë e vetë autorit: liria e përgatitësit të vëllimit për ta zgjeruar vëllimin i ka lënë vendin sikurse është e natyrshme të bëhet, të paktën në këtë rrethanë-vullnetit të autorit
Romani i Luan Rexhës, me rrjedhshmërinë e stilit të drejtpërdrejtë shfaqet si një vepër, ku veprimet dhe jeta e personazhit kryesor, gazetarit aventurier dhe elgant Mikele Ser-monti, janë të denja për skenografinë e një romani alla James Bond. Mos frikja e autorit nga shkrimi i një vepre në kufij tipologjikë të ndërmjetëm vjen nga vetëndërgjegjja se vetëm stili e bart përmbajtjen, ashtu sic ndodh me personazhin e veprës, i cili mes formave ekscentrike të jetës, në ndjekje të vazhdueshme të elegantes për të realizuar pareshtur një profil prej dand, ka luksin, mes formave dhe pamjeve prej belle epoque të përditshmërisë së tij, të ruajë të paprekura vlerën e thellë të gjërave.
” Jeta është kaq e shkurtër , sa nuk na lejohet të japim një gjykim përfundimtar për dashurinë. Së pari , ne duhet të jetojmë , Aurel , dhe pastaj të filozofojmë “
Vjeshta e Patriarkut, një nga veprat më të ndërlikuara dhe ambicioze të Gabriel García Márquez, është rrëfimi brilant i një tirani karabian dhe abuzimit me pushtetin.
Ideali ! Model satirik i progresit të pandalshëm .
Të kujt janë gjenitë po të mos jenë të tutë , o popull ? Ata të përkasin ty , ata janë bijtë dhe etërit e tu . Ti i lind dhe ata të mësojnë . Ata hapin shtigje drite në kaosin tënd . Fëmijë , ata kanë pirë në gjirin tënd , janë fërgëlluar në matricën universale të njerëzimit . Secila prej fazave të tua , o popull është një avatar . Thelbi i thellë i jetës duhet kërkuar tek ti . Ti je gjiri i madh . Gjenitë burojnë prej teje , o turmë e mistershme .
E pra , le të kthehen tek ty .
Popull , krijuesi , Zoti ,t’i kushton ty .
Dykendeshit tone me dheun i mungon nje brinje, Nje tra na duhet te mbajme mbi kokat tona, nje tra catie per qiellin e rende, strehen e care prej nga pikon brenda force mbrapsht rendese mendimesh fluturake qe shkojne si ere, here nga ty tek une e here perkunder, ajo ere fryn brenda fryme te lire fati patezot, fati te pazot lirie beronje. Jemi mure, ngritur per mbajtur brenda veten, ate medysh ndajme, eshte imja apo jotja fryma e patezot, liria per uri? Dykendeshit tone me qiellin i mungon nje brinje…