Rebelët, besimtarët, të mbijetuarit Studime mbi historinë e shqiptarëve. Falë një gjysmëshekulli nën komunizëm, si dhe gjuhës pak të njohur, Shqipëria ka vuajtur nga neglizhenca dhe izolimi. Megjithatë, siç na tregon ky libër, tokat shqiptare kanë një histori të gjatë bashkëveprimi me të tjerët. Ato kanë qenë një terren takimesh të krishtërimit dhe islamit; një kanal përmes të cilit, Venecia lidhej me Ballkanin Osman; një vend me interes për habsburgët; dhe një vatër për ambiciet e fuqive fqinje në periudhën e vonë osmane. Vetë shqiptarët mund të kenë shumë identitete të ndryshme. Studimet e paraqitura në këtë vëllim, nga një prej ekspertëve kryesorë të botës mbi historinë shqiptare, variojnë nga shekulli i pesëmbëdhjetë deri në të njëzetin, duke fokusuar politikën, historinë shoqërore, fenë dhe diplomaeinë. Secila bazohet në kërkime origjinale, më e gjata, mbi Ali Pashain, përdor për herë të parë një pasuri të materialit dorëshkrues për të treguar historinë e plotë të rolit thelbësor që ai luajti në politikën ndërkombëtare të Luftërave Napoleonike. Studimet e tjera sjellin në jetë individë të zakonshëm, deri rnë tani të panjohur nga historia, për shembull: gratë e largu.ara para Inkuizicionit ose autorin e autobiografisë së parë shqiptare. Një pjesë e këtyre studimeve janë botuar më parë (disa të vështira për t’u gjetur, dhe vetëm një ekziston në shqip), por përmbajtja më e madhe e këtij libri na shfaqet këtu për herë të parë. Ky nuk është vetëm një botim historik për lexuesit e interesuar në historinë e Evropës Jug-Lindore. Në të përfshihen çështje rnë të gjera si: konvertimi fetar, “kriptolishtërimi” mes myslimanëve, metodat e skllavërimit brenda Perandorisë Osmane dhe natyrën e krijimit të mitit modern për identitetin kombëtar.
Mbështetur në materiale arkivor brenda dhe jashtë vendit dhe në atë bibliografik, autorja ka trajtuar dhe analizuar përpjekjet e qeverisë shqiptare dhe Ahmet Zogut, që në përputhje me kushtet e rrethanat e brendshme dhe ato ndërkombëtare, të ndërtonin një politikë të jashtme për të përballuar rreziqet që i kërcënoheshin pavarësisë dhe integritetit tokësor të shtetit shqiptar.
Në pjesën më të madhe të kësaj monografie zënë vend reformat e ndërmarra nga qeveria për ringritjen e institucioneve shtetërore, konsolidimin dhe rritjen e efektivitetit të tyre, për të vënë mbi baza ligjore veprimtarinë e administratës qendrore e lokale, për zhvillimin ekonomik të vendit dhe vënien nën kontroll dhe disiplinimin e veprimtarisë financiare të shtetit
Për të sendërtuar këtë zhvillim duhet të qartësojmë objektivat e çastit dhe të ardhmërisë. Për t’arritur aty duhet të bëjmë një vlerësim të njimendtë të historisë sonë që, për arsye të ndryshme, na mungon e po e kemi shumë të vështirë t’a plotësojmë. Kjo ndodh sepse vetë përftimi që ne trashëguam për të shkuarën tonë u vesh me një vello romantizmi, në të cilën spikatën më shumë çastet heroike, të cilët zotëruan mbi gjithë pjesën tjetër të jetës shoqërore e të bashkësisë shqipfolëse. Përfytyrimi ynë u ndal në monumentet që kujtesa jonë historike kishte ngritur për bëmat e heronjve, të cilët mbeteshin në vetëdijen tonë t’armatosur me shqyte e parzmore, duke bërë bejleg me “bajlozin” që vinte nga larg e që donte të pushtonte trojet tona dhe të na rrëmbente lirinë tonë. N’atë përfytyresë zinin pak vend dukuritë tragjike të rrudhjes së të parëve tanë, si pasojë e humbjes së luftërave, të pushtimeve të çdo lloji, të përpjekjeve shekullore për mbijetesë në kushte vështirësish, t’asaj që quhet jeta e vërtetë e një populli, e cila mbetet në hije, por që ka rëndësinë e saj në ecjen e gjatë të një kombi, sepse prej saj burojnë fuqia e qëndresës dhe prirja për të shkuar përpara. Ky libër nuk merr përsipër të jetë një histori në kuptimin e vërtetë të fjalës, megjithëse përfshin ngjarje, data e personazhe historikë. Është një udhëtim i përfytyruar, një endje e tillë nëpër periudha të ndryshme të së shkuarës së hershme të dheut të Arbërit deri në ditët tona.
Tek vepra “Serbët dhe Arbërit” (1925), historiani dhe albanologu u shquar Milan Šufflay mbështetet në dokumente arkivore, duke bërë jo vetëm analizën paleografike por edhe interpretimin historik të tyre. Kjo vepër shkon në thelb të marrëdhënieve dhe konflikteve mes shqiptarëve dhe serbëve përgjat shekujve
Si u pasuruan shitësit, drejtorët e vegjël dhe sekretarët e partisë të ndërmarrjeve të kohës të komunizmit? Pse ligji për tokën e shkatërroi përgjithmonë ekonominë dhe shtetin shqiptar?
Shumë nga traditat të cilat i mbajmë si me origjinë të lashtë, në fakt janë shpikur relativisht së fundi. Ky libër hulumton disa raste të këtij procesi shpikjeje: krijimi i “kulturës kombëtare” të Uellsit dhe Skocisë; përpunimi i ritualeve mbretërore britanike të shekujve XIX dhe XX; origjina e ritualeve perandorake në Indinë britanike dhe Afrikë; dhe përpjekjet e lëvizjeve radikale për të zhvilluar kundërtraditat e tyre. Ky libër, me shtrirje kaq të gjarë, synon të hetojë ndërveprimin kompleks të së shkuarës me të tashmen, në një studim brilant të ritualit dhe simbolizmit. Lexuesi shqiptar nuk do ta ketë të vështirë të vërejë mekanizmat e shpikjes së traditave dhe përdorimin e tyre edhe në diskursin bashkëkohor shqiptar për të legjitimuar ekzistencën dhe veprimet e shtetit – komb modern.
Fuqitë e Mëdha të ” Koncertit Evropian” kishin interesat të ndryshme në Ballkan , të cilat pasqyroheshin në qëndrimin që ato mbanin në përgjithsi ndaj këtij rajoni dhe konkretisht ndaj shqiptarëve .