Pas suksesit të librit “Mashtruesi”, Javier Cercas rikthehet me një roman të fuqishëm, përfshirës, dhe dhimbshmërisht të nevojshëm. Në qendër është jeta e shkurtër e një djaloshi i cili në vitin 1936, në fillim të luftës civile, u përfshi në ushtrinë e gjeneral Frankos dhe dy vjet më vonë u vra në betejën e Ebros. Ky djalosh, që kishte luftuar për një kauzë të padrejtë dhe kishte vdekur në anën e gabuar të historisë, ishte xhaxhai i nënës së Javier Cercas-it, i cili sot ndien detyrimin të kuptojë arsyet e këtyre zgjedhjeve, në mënyrë që të mund ta ndajë të vërtetën nga gënjeshtra. Rezultat është ky libër që ecën me hapa hipnotike, plot me aksion, emocion dhe ironi, i cili na rikthen në temat thelbësore të rrëfimtarisë së Cercas-it: natyra poliedrike dhe misterioze e heroit, ambiguiteti i pashmangshëm i çdo rikonstruktimi historik, vështirësia e të marrit të përgjegjësisë të së shkuarës sate, mbi të gjitha kur ajo nuk është komode. “Monarku i hijeve”, si hetim personal dhe kolektiv, si një roman për luftën thellësisht kundër luftës, u përgjigjet në mënyrë të papritur dhe iluminuese pyetjeve të ngritura nga autori mbi pesëmbëdhjetë vjet më parë me “Ushtarë të Salaminës”.
Eleri nuk ka qenë më parë në Eko Rixh, por ka dëgjuar gjithçka për të. Është vendi ku tezja e saj u zhduk në moshën gjashtëmbëdhjetëvjeçare, për të mos u kthyer kurrë më: Ku vrasja e një mbretëreshe të ballos pesë vjet më parë u bë lajm kombëtar. Dhe tani ajo duhet të jetojë atje me gjyshen thuajse të panjohur, pasi e ëma shkon në rehabilitim.
Malkolmi u rrit nën hijen e vdekjes së mbretëreshës së ballos. Vëllai i tij më i madh ishte i dyshuari kryesor dhe u largua me turp nga Eko Rixhi.
Ky libër, është një letër dashurie. Gati 100 faqe e gjatë. E pastër. Nuk mund të ishte ndryshe. I drejtohet nënës. Përkthyesi dhe publicisti Edmond Tupja ka vendosur të na bëjë sërish të përlotemi. Nuk e ka një qëllim në vetvete. I rrjedh natyrshëm si një nevojë për çlirim. Për të thënë ato gjëra që nuk ia ka thënë ndonëse ka dashur. “Mos ik o ma” është vepra e radhës e Edmond Tupes një botim i shtëpise botuese Ombra GVG në serinë Apotezë. Si në çdo letër autori i drejtohet asaj. I thërret “O ma” ashtu si bënte dikur kur ajo ikte në punë a diku tjetër e ai e ndiqte pas me sy të përlotur e i lutej ta merrte me vete apo të rrinte me të. Ndonëse tanimë pozicionet kanë ndryshuar. Nëse dikur ishte ajo që e ruante tek koka e shtratit tanimë është ai që kujdeset për 88-vjeçaren e cila mpaket nga dita në ditë dhe pas vdekjes së të shoqit pret fundin. U bënë gati dy vjet që babai nuk është më mama. Kur të shoh të vetmuar e di që ty të merr malli për të por ti nuk e përmend më madje dhe kur ta kujtoj unë nganjëherë ti mjaftohesh me një tundje koke që përhap pikëllim rreth e qark meje një pikëllim të rëndë e masiv që më pret çdo hov për ta vazhduar bisedën e nisur.. shkruan në faqet e librit Tupja në poziçionin e birit që teksa sheh të emën të shuhet atë të mirën të urtën të drejtën punëtoren gjithnjë të gatshmen dëshiron që si dikur ajo të rrijë edhe pak më shumë më të. Teksa e sheh i vijnë ndër mend copëza kujtimesh kur ka qënë fëmijë. Sa herë e ka mërzitur… E për të përfituar kohë i thotë “Më fal o ma”.
“Duke shembur mitet dhe bindjet e rreme, Barbara Famborini dhe Alberto Pellai kanë stiluar një libërth të vërtetë udhëzimesh mbi paraadoleshencën, për të kuptuar çfarë ndryshon në trupin dhe në trurin e djemve dhe vajzave e për t’u ofruar prindërve lnstrumentet për t’u perballur me sjelljen e duhur me këtë kapitull të vështirë të ekzistencës se bijve të tyre.
Me adresën e një vreshti dhe skicën e një unaze smeraldi në formë ylli, fillon një garë që do t’i bëjë motrat të përshkojnë vërtet të gjithë botën: nga Zelanda e Re në Kanada, nga Anglia në Francë dhe më në fund në Irlandë, të bashkuara më shumë se kurrë në misionin për të plotësuar familjen para përvjetorit përkujtimor për vdekjen e Pa Saltit. Një kërkim që do t’i vërë në gjurmët e një gruaje që në të vërtetë nuk dëshiron të gjendet… por pse?
Gjatë një nate të ftohtë shkurti të vitit 1943, familja Brilleslajper arriti në Folenë e Lartë, një shtëpi e fshehur në pyll, në periferi të fshatit Naarden, në lindje të Amsterdamit. Brenda mureve të kësaj shtëpie, motrat e reja Brilleslajper, Lina dhe Jani, organizojnë një operacion shpëtimi, ndër më të guximshmit në historinë e Vendeve të Ulëta gjatë pushtimit nazist, pikërisht nën hundën e udhëheqësve të Lëvizjes Nacional-socialiste, që banojnë pak qindra metra larg shtëpisë së tyre. Foleja e Lartë bëhet vendi i fshehjes për dhjetëra hebrenj ilegalë, që gjejnë atje jo vetëm një vend të sigurt ku të jetojnë, por edhe ngrohtësinë e një familjeje të madhe dhe gjallërinë e një komuniteti artistësh: ndërsa lufta ashpërsohet, shtëpia mbushet me gëzimin për të jetuar dhe të muzikës që Lina dhe miqtë e saj luajnë mes gazit e haresë së fëmijëve.
Kur u martua me Sharlin, Ema mendoi se arriti majat e lumturise. Por nuk kaloi shume kohe qe filloi te zhgenjehej. Madje arriti te urrente burrin, qe e kishte dashur aq shume. Nderkohe njihet me djaloshin bukurosh Leonin. Ajo e admiron ate djale, por ai paraqitet i ndrojtur para saj dhe nuk guxon t’i shfaqe dashurine. Nje dite Leoni largohet fare, duke lene deshperim ne shpirtin e Emes. Ajo qan dhe urren burrin akoma me shume. Papritur ne jeten ne saj shfaqet nje djale tjeter, Rudolf Bulanzhe, mjaft simpatik dhe me shume pervoje. Ai e dashuron Emen dhe ajo ndihet tejet e lumtur nga ajo dashuri. Por ajo lumturi shuhet kur, me ne fund, Rudolfi i kthen shpinen. Ema pikellohet dhe thellon urrejtjen ndaj burrit. Me pas rikthehet te ajo Leoni, por kesaj here jo i ndrojtur po mjaft aktiv. I shfaq Emes dashurine e shumepritur dikur nga ajo. Lumturia arrin kulmin. Por dhe Leoni nje dite velet nga ajo dhe e braktis. Atehere Ema, shpresehumbur dhe e mbytur ne borxhe, gjen rrugedalje te vetevrasja.
Për herë të parë të mbledhura në një vëllim, disa nga skicat e fejtonet e mprehta që Greblleshi i nënshkruante me pseudonimin Liu Cakut në gazetat tiranase të kohës së okupacionit italian, me skica e vinjeta të vizatuara nga shoku i tij Ibrahim Kodra.