Ndertimi i biznesit social

Përshkrim

…Imagjinoni një botë pa varfëri, një botë në të cilën mosbalancimi është korrigjuar. Jo vetëm që do të jetë një botë shumë herë më e mirë për ata që kishin qenë të varfër, por gjithashtu kushdo tjetër do të përfitonte. Kur çdokush të ketë akses në shërbimin shëndetësor, kërkesa për doktorë dhe infermierë të trajnuar mirë, do të “ngrihet në qiell”.

Kur çdokush të ketë mundësinë për të pasur një shtëpi të këndshme, kompanitë e ndërtimit, arkitektët dhe ata që bëjnë mobilie, do të punojnë jashtë orarit sepse do të ketë vëllim të madh pune. Shpenzimet e qeverisë në programet e ndihmës sociale do të jenë të panevojshme. Çdonjëri në këtë planet vuan personalisht kur jeta e dikujt “çohet dëm”… shkruan fituesi i çmimit “Nobel” për paqen, ekonomisti Muhammad Yunus, në librin e tij “Ndërtimi i biznesit social”.

Idealist e njëherazi pragmatist me përpjekjen e tij drejt një bote pa të varfër, profesori Muhammad Yunus ia ka dalë mbanë ta luftojë varfërinë, nga huatë e vogla disacentëshe nga xhepi i tij për artizanet e fshatrave të varfra të Bangladeshit, vendlindjes së tij, tek ndërhyrjet në bankat e ndryshme si garant për kredi, deri te krijesa e tij më e madhe: banka “Grameen”, një bankë në ndihmë të të varfërve, jo thjesht për hir të ndihmës, por drejt një investimi për jetën e miliona njerëzve.

Gjithçka nisi me hapa të vegjël, thotë ai, duke e kthyer atë thirrje të brendshme njerëzore në qëllim të përjetshëm për të themeluar një bankë, me anë të së cilës do u vinte në ndihmë të varfërve të vendit të tij, Bangladeshit. “Befas ndjeva boshllëkun e koncepteve tradicionale të ekonomisë përballë urisë dhe varfërisë shkatërruese. Kuptova se duhej të isha me njerëzit e pikëlluar në Jobra, në fshatin fqinj fare pranë Universitetit Chittahong, e në një mënyrë ose në tjetrën të gjeja diçka për të bërë për ta. Gjithçka që shpresoja të bëja ishte të bëhesha i dobishëm të paktën për një person në ditë”.

Dekada më pas arriti të krijonte një bankë, një bankë e dedikuar për t’iu shërbyer të varfërve. E quajti “Grameen Bank”, ose Banka e Fshatit, në gjuhën bengale. Sot “Grameen Bank” është një bankë mbarëkombëtare, që i shërben çdo të varfëri, në çdo fshat të Bangladeshit. Nga 8 milionë huamarrës, 97% janë femra”.

Muhammad Yunus është krijuesi i konceptit të mikrokredisë ose mikrofinancës , një nga konceptet më inovative dhe të rëndësishme të shekullit XX në sferën e luftës kundër varfërisë që po ndikon në përmirësimin e jetës së përditshme të disa qindra milionë njerëzve nëpër botë. Si arriti ky profesor i thjeshtë i ekonomisë që të krijonte në pak vite një fenomen, që sipas tij do ta çonte varfërinë në muze dhe një ditë fëmijët thjesht ta lexonin nëpër libra se varfëria kishte ekzistuar dikur…?

Bota do ta cilësonte me respekt Muhammad Yunus si bankieri i të varfërve. “Kontributi i tij i jashtëzakonshëm prek dhe një element tjetër të rëndësishëm, siç është “biznesi social” në kuadrin e një ekonomie më sociale e solidare që bashkon objektivat e fitimit me kontributin në problematikën sociale, e një tipi ekonomie që i mungon kapitalizmit të sotëm, që në themel të saj nuk ka fitimin, por punësimin dhe plotësimin e nevojave të njerëzve; ka filozofinë e filantropisë së zotëruesve të kapitalit”, – shprehet
Presidenti i Universitetit Europian të Tiranës, Adrian Civici, në parathënien e librit në gjuhën shqipe, i cili gjendet në çdo librari të kryeqytetit.

Mbi autorin
Muhammad Yunus u lind në vitin 1940, në krahinën e Bengalit perëndimor. Në moshën 22-vjeçare, studenti brilant dhe profesori i ri i ekonomisë në Chittagong College shkon në SHBA dhe doktorohet për ekonomi në Universitetin Vanderbilt në Tennessee me temën “Ekonomia e zhvillimit”, duke u angazhuar për 7 vjet edhe si profesor i teorive ekonomike dhe të zhvillimit në Middle Tennessee State University.

Në vitin 1971, kur lindi shteti i ri i Bangladeshit si pasojë e ndarjes së tij nga Pakistani, Yunus, si përkrahës i zjarrtë i pavarësisë së Bangladeshit, braktis katedrat luksoze universitare si dhe jetën akademike në SHBA dhe kthehet për të dhënë ndihmesën e tij në vendlindje duke synuar ngritjen dhe forcimin e universiteteve në Bangladesh, pasi besonte se ato janë një nga faktorët më të rëndësishëm për “hapjen e mendjeve” dhe zhvillimin e çdo vendi.

Ai shumë shpejt e shndërron Universitetin e Chittagong-ut në një qendër të rëndësishme të debateve mbi teoritë dhe mbi modelet e zhvillimit me fokus zonat rurale dhe ato të varfra. Por vetëm 3 vjet më vonë, një krizë e madhe urie godet Bangladeshin dhe mbi 1.5 milion njerëz vdesin nëpër fusha, nëpër rrugë dhe nëpër trotuare, duke shokuar botën me pamjet dhe pafuqishmërinë e shtetit dhe të shoqërisë për ta ndërprerë këtë tragjedi.

Kjo ngjarje e ndryshoi përgjithmonë rrjedhën e jetës së tij: “Njerëzit vdisnin nëpër rrugë, ndërsa unë vazhdoja të mbaja leksione për teoritë elegante ekonomike pa lidhje me realitetin…e kuptova se ishte shumë arrogante që të pretendoja një përgjigje për këtë gjendje duke qëndruar në klasë….dhe menjëherë fillova të studioja se çfarë ndodhte në terren”.

Yunus shkon në fshatin më të afërm dhe duke biseduar me banorët e tij kupton se “viktimat e urisë dhe të varfërisë ndodheshin në një rreth vicioz…ato nuk mund t’iu drejtoheshin bankave tradicionale, qoftë dhe për të pasur një sasi të vogël parash që ta investonin për të dalë nga kjo mizerje e skajshme pasi nuk ishin të besueshëm si klientë”.

Ai e filloi ndryshimin “nga xhepi i tij”, vetëm 24 dollarë për 42 gratë më të varfra, “për të blerë një pulë… shitur vezët… blerë një pulë tjetër…. dhe gradualisht për t’u futur në një cikël ekonomik që mund t’i ndihmonte të dilnin nga mizerja”. Rezultati ishte surprizues. Muhammad Yunus hedh hapin e dytë të jashtëzakonshëm: krijon “Grameen Bank”, ose “Banka e Fshatit”, e cila shpejt e shtriu aktivitetin e saj në qindra fshatra të zonës, në gjithë Bangladeshin, si dhe në shumë vende të botës.

Kjo bankë dëshmoi se të japësh hua për të varfrit, jo vetëm që është e mundur, por është dhe fitimprurëse. Sot, mbi 300 milionë njerëz përfitojnë drejtpërdrejt nga mikrokredia duke e diversifikuar aktivitetin e saj edhe në fusha të tilla si industria tekstile, telefonia, prodhimi i energjisë etj. Falë mikrokredisë, mbi 75% e përdoruesve të saj arrijnë të dalin nga gjendja e varfërisë. Grameen Bank është shndërruar në një “uzinë fantastike idesh, iniciativash, shpresash e projektesh në favor të zhvillimit”.

Muhammad Yunus së bashku me “Grameen Bank” është laureat i çmimit “Nobel” për paqe, në vitin 2006, “Për përpjekjet për promovimin e zhvillimit ekonomik e social në nivelet më nevojtare”, – përfundon Civici. “Së pari në problemet e varfërisë u përfshiva si një akademik, më pas personalisht dhe krejt aksidentalisht. U përfshiva sepse varfëria ishte e përhapur kudo rreth meje në Bangladesh. Ishte uria e vitit 1974, ajo që në veçanti më shtyu jashtë kampusit të universitetit dhe më detyroi të kthehem në një aktivist social përveç faktit të të qenit mësues”,- kështu e nis rrëfimin e tij nobelisti për paqen, Muhammad Yunus, drejt rrugëtimit për të luftuar varfërinë.

Faza më e fundit e këtij udhëtimi po krijon dhe po realizon një ide për një formë të re të kapitalizmit dhe për një lloj të ri të sipërmarrjes bazuar në vetëpohimin e njerëzve, dhe këtë Muhammad Yunus e quan biznes social. Është një lloj biznesi i dedikuar për zgjidhjen e problemeve sociale, ekonomike dhe mjedisore që kanë rrënuar njerëzimin si uria, të pastrehët, sëmundjet, ndotja, injoranca. Motivimi për nisjen ose bërjen pjesë e një biznesi social është i thjeshtë.

Ai nis me idealizmin dhe shpresën, të cilët janë të integruar thellë në qeniet njerëzore. Biznesi social, gjithashtu ofron një rrugë daljeje për kreativitetin që miliona njerëz mbajnë brenda tyre. “Kreativitet” nuk do të thotë se duhet të jetë diçka e madhe. Mund të jetë aq i thjeshtë sa zbulimi i një problemi lokal dhe të menduarit; “unë pyes veten nëse ndokush ka provuar ndonjëherë të zgjidhë këtë problem duke bërë këtë gjë”, – dhe më pas ta provosh ta bësh atë gjë.

Një zgjidhje e vogël lokale mund të bëhet fara e një zgjidhjeje botërore. Por as vetëm kreativiteti në këtë shkallë modeste nuk është një kusht i domosdoshëm. Nëse ju nuk mund të zhvilloni një farë, ju mund të merrni një farë ekzistuese dhe ta mbillni atë në një vend të ri. Biznesi social ofron një mundësi gjithashtu për përtëritjen individuale.

Miliona njerëz në çdo hap të jetës ëndërrojnë për ndryshimin, por nuk arrijnë asnjëherë ta përjetojnë atë. Shumë prej nesh ndihen të bllokuar në jetën “e sigurt” që nuk largohet asnjëherë nga rutina e punës dhe e konsumit të pamenduar. Në të njëjtën kohë, ne dëshirojmë të shkëputemi në një mënyrë të ndryshme jetese në të cilën ne mund të lemë gjurmët tona në këtë planet dhe të zbulojmë talentet e pafundme të ndrydhura brenda nesh. Biznesi social është një mënyrë e re e inkuadrimit të ekzistencës sonë që na ofron mundësinë për të riprojektuar jetët tona, po ashtu edhe mënyrën sesi ne përmirësojmë planetin në të cilin jetojmë.